Фашист джеллятлары элинден шеит кеткен дженкчи шаиримиз Осман Амит 1910 сенеси февраль 10-да Кезлев уездининъ Денъизбайджы (базы менбаларда Буюк Денъизбаш) коюнде дюньягъа кельди. Осман он бир яшында экен, эки къыз къардашынен ана-бабадан оксюз къалалар. Догъмушларынынъ элинде буюп, тербие корелер. Осман окъувдан къалмайып, сабадан Мырзабек коюне мектепке къатнаса, уйледен сонъ къардашларыны бакъмакъ ичюн, ишке бара.

1923 сенеси Акъмесджитте ачылгъан докъуз йыллыкъ нумюне-теджрибе орта мектебине ёлланыла. Анда Осман Акъчокъракълы, Бекир Чобан-заде, Абдулла Лятиф-заде, Умер Ипчи, Джафер Гъафар, Мамут Недим киби медениет эрбапларындан тасиль ала. Эдебияткъа авеслиги олгъанындан, шу мектепте окъугъан достлары Амди Алим, Амет Озенбашлы, Макъсут Сулейман ве дигерлеринен эдебият тёгерегине къатнаркен, шиирлер язып башлай.

1928 сенеси Къырым девлет педагогика институтынынъ къырымтатар тили ве эдебияты факультетине окъумагъа кире. 1925 сенеси «Яш къувет» газетасында онынъ ильк шиири басылгъан олса да, шаирлик фаалиетининъ башланувы студентлик чагъындаки сенелерини эсап этмек мумкюндир. Институтны битирген сонъ, энди яш шаир оларакъ халкъкъа танылгъан Осман Амит вакъыт-заманында «Яш къувет» газетасы, «Яш ленинджилер» ве «Эдебият ве культура» меджмуаларында чалыша.

О йыллары шаир яраткъан ичтимаий мевзудаки лирикасында гузель табиат манзараларнынъ тасвирини, къараманнынъ рухий вазиетини толуджа ачмагъа хызмет эткендир. Ватангъа севги, садакъат, оны къорчаламагъа азыр турюв, керек олса джаныны феда этюв гъаеси Осман Амит яраткъан бутюн эсерлерини бири-бирине багълайыджы екяне гъаедир.

Октябрь инкъилябы (1917с.) деври рухунен ильхамланып, шу мевзуда эсерлер яраткъан бир-чокъ языджы ве шаирлер киби, «Улу ташкъын» – «Халкъ кутьлеси» темсилий (символик) мана Осма Амитнинъ иджадында да ер алгъандыр:

Улу ташкъын! Ич къаршы туралмазсынъ-

Ташкъында кучь эм Ватан урьлюги бар.

Чекиль четке! Тез тартыл! Къыралмазсынъ-

Бизде эр халкъ кучюнинъ бирлиги бар.

Осман Амитнинъ «Онынъ хытабы», «Бадем агъачлары», «Мамут», «Ишчи достума», «Постта», «Баарь», «Эки къардаш», «Карпат къачагъы», «Ватаным меним» киби шиирлеринде ве дигерлеринде эмекнинъ джошкъунлыгъы, севгининъ темизлиги, курешнинъ къызгъынлыгъы, амансызлыгъы, дженкяверлиги, огге кетювнинъ къаттийлиги, шиддети де сарсылмаз Ватан севгисиле ашланыла.

Осман Амитнинъ «Биринджи баразна» (1933с.), «Меним баарим» (1941с.) адлы китаплары нешир олунды. Онынъ балалар ичюн язгъан шиирлеринден «Меним кучюк достларыма» адлы учюнджи китабы 1941 сенеси басмаханеде нешир этильмейип къалды.

Шаир къырымтатар эдебияты тарихынен меракъланып, йыллар бою пек чокъ халкъ агъыз яратыджылыгъы нюмюнелерини топлады ве оларны айры джыйынтыкълар этип чыкъармагъа ниетлене эди. Теэссюф ки олар дженк акъибетинде гъайып олдылар. Халкъ агъызында намлы «Кёр-огълу» дестаныны озю гъайрыдан ишлеп чыкъты.

Осман Амит яш несильни тербие этюв ве оджалыкъ ишлеринде де фааль хызмет этти. Айры окъув юртларында студентлерге ана тили, эдебият ве бедиий окъувдан дерс берди, мектеплер ве ликбезлер ичюн дерсликлер азырлавда иштирак этти. «Тиль ве язы инкишафы» (1932с.), «Буюклер элифбеси» (!933с.) киби дерсликлернинъ муэллифлеринден бири олды.

Осман Амит истидатлы терджиман да оларакъ беллидир. О, А.С.Пушкин, И.А. Крылов, М.Ю. Лермонтов, Т.Г. Шевченконынъ бир сыра эсерлерини къырымтатар тилине терджиме этти.

1939 сенеси Осман Амит Къызыл Ордугъа арбий хызметке чагъырылды. Уйкен лейтенант рутбесинде хызметлери Акъмесджитте, сонъра исе Молдавиянынъ Тирасполь шеэринде кечти. Онынъ башлагъан «Сеит-огълу Сейдамет» поэмасы битмей къалды. О, арбий хызметтен бошагъан сонъ, чокъ вакъыт кечмеден, Улу Ватан дженки башланды. Осман Амит джебэге ёлланылмайып, махсус иште къалдырылды. Оны Сакъ районындаки Джагъа-Къушчы коюнынъ мектебине директор вазифесине тайинлейлер. О, гизли тешкилят азасы оларакъ душмангъа къаршы курешни джебэ аркъасы алып бара. Омюр аркъадашы Зулейха Амитованынъ хатырлав икяесинден анълашыла ки, о, беджерген чокъ ишлерининъ гъает хавфлы олгъаныны бильсе де, козюни сакъындырмайып япа экен. Лякин, къараман инсанымыз 1942 сенеси март 17-де фашист разведкасынынъ къолуна тюше ве гестаподжылар тарафындан джанаварджа ольдюриле.

Дженк башлангъан сонъ халкъ агъыз яратыджылыгъы нумюнелери тесиринде язгъан «Джирен къашкъа бир алаша» адлы шииринде:

Джирен къашкъа бир алаша,

Миндим, ярашты.

Явлукъ саллап, къапылардан

Къызлар къарашты.

Тек атына билип минген

Йигит атлыдыр,

Душман башы эзильген сонъ

Омюр татлыдыр.

Сатырларында олгъаны киби йигит инсанымыз Осман Амит душман башыны эзген сонъ, озюне, афсус ки, татлы омюр насип олмады. Ама халкъына къалдыргъан эдебий асабалыгъы, шаирни омюрбилля яшатаджакъ!

Дженктен сонъки девирде шаирнинъ «Челик давушы» (1972с.) адлы джыйынтыгъы ве А.С.Пушкиннинъ о терджиме эткен «Балыкъчы ве балыкъ акъкъында масалы» (1985с.) нешир этильди. Онынъ эсерлери бир сыра дерсликлер ве окъув къулланмаларындан талебелер тарафындан севилип окъула ве яш несильнинъ инсаниетлик, адалетлик, ватанперверлик рухунда тербиеленмесинде хызмет этелер.

Харахады А.М., Къырымтатар медений-тарихий мирасы музейининъ

кучюк ильмий хадими