Ярын бутюн мусульман дюньясы мубарек Рамазан айы башланмасыны сабырсызлыкънен беклей, ораза тутмагъа азырлана. Рамазан айы башламаздан эвель, бугунь, апрель 23 куню, халкъымызда ань-аневий Арефе куню сайыладыр. Арефе куню халкъымызда бир аджайип адет бар, бу къокъу чыкъармакътыр. Мубарек Рамазан айнынъ башламасынынъ дюньягъа бильдирмектир. Бу куню чебер эв бикелери чибереклер, къатламалар созалар, бойлеликнен Рамазан айы кельгени эр кезге дуюла. Уйледен сонъ эв бикелери хамыр басмагъа башлай, акъшамгъа къадар хамыр алыша, мине. Акъшам эзаны исе, ай киби чибереклер къавурыла. Эвель-эзельден биринджи къавурылгъан чиберекни, я да къатламаны копекке, мышыкъкъа берелер, чюнки къокъуны башта олар дуя экен. Бир десте чиберек ве къатламалар къавурылгъан сонъ, мытлакъа къомшу пайы деп, еди къапыгъа даркъатыла, берильген савут бош къайтарылмай, демек, эр кез эвинде пиширильген емеклернен къомшуларынен пайлашалар. Бутюн къоранта софрагъа топлана, дуалар ниетлер этип, Рамазан айына азырлана, иште халкъымызда бойле аджайип дюльберликте адет бар.

Бир фильджан Къырым къавеси дюньягъа беллидир, чюнки къокъулы къаве иле дюньяны кезип, фельсефе дюньясына далмакъ мумкюн. Бизим миллетке мубарек къаве къокъусы чокъ мукъкъадестир, саба турып, бир фильджан къаве ичмесек, ичимизге джанымыз кирьмей. Эвель заманларда Арабистан челлеринде бир чобан яшагъан экен, ады Весиль Къараний, озю чобан олгъан, девелер бакъа ве Аллахкъа эр кунь ибадет этип, манъа ойле шей ёлла ки, мен юкъламайып санъа ибадет этейим, деген. Аллах дуалларыны эшитип, онъа къаве еллагъан, ондан сонъ, о гедже-куньдюз юкъламайып дуа эткен. Эвеллери къартларымыз къаве ичкен сонъ, Весиль Къаранийнинъ джанына тийсин деп, дуа эте эдиле. Асылда эвельде къартларымыз насыл къаве пишире экен?! Башта бир, къавени ашыкъмайып, сабырнен къавурмакъ керек, сонъ ичине бир къашыкъ сары ягъ къойып, дегирмен къайтмасындеп, (не отсырел) яхшы сувута эдилер. Чокъусы алларда къара къаве, я да ань-аневий къаймакълы къаве ичиле экен. Акъшамдан сютню уфакъ атеште, бир кере къашыкънен я да чомучнен шапырып, пиширгенлер. Сабагъа сют устюнден къаймакъны топлап алалар. Къавени эвельден чекип азырлап къоймайлар, чюнки къавени къокъусы джоюла. Мусафир къапыдан кирдими, эв саиплери элине дегирмен ала, эв бикелери исе, джезвени атешке къоя эдилер, сув къайнагъан сонъ, джезвеге къаве чалалар (къоялар), оны мытлакъа бир-эки кере копюртмек керек. Фильджанларны ичини къайнагъан сувнен чайкъап, ичине къаве тёкелер. Къаве софрасында къурабье, шекер къыйыкъ, томар шекер ола. Эв бикеси къавени къойгъанда, вакъытына коре: акъшам, саба, вакъыт шерифинъиз хайырлы олсун десе, къаве даа зияде лезетли ола. Халкъымызда тенбель (денбель) къавеси де бар, бу къаве джезведе пиширильмей, садедже фильджанынъ ичиндеки къавеге къайнагъан сув тёкюле. Халкъымызда къаве акъкъында аджайип аталар сёзлери бар: «Бир фильджан къавени къыркъ йыллыкъ хатырасы бар» дейлер. Иште, достлар, къаве ичмеге вакъыт якъынлаша, эпимизге Байрам къавелери ичмеге Аллаh насип этсин. Юдже Аллаh туткъан Оразаларымызны къабул этсин, ниетлеримизни керчеклештирсин. Ватанмызгъа тынчлыкъ, дертлерге шифалар тапылсын, гонъюллеримиз ачыкъ олсун! Келеджек сенеде мубарек Оразаны тутмакъ насип эйлесин! Байрам къавелеринен софраларымыз толсун! Байрам шерифинъиз мубарек олсун!

Къырымтатар Медений-Тарихий Мирас музейнинъ ильмий хадими Айше Меметова