Къырымтатар эдебияты тарихынынъ бир пытагъы сайылгъан къырымтатар четэль (иджрет) эдебияты, халкъымызнынъ ве медениетимизнинъ тарихыны темелли огренмеге хызмет эткен эдебияттыр. Эдебиятымызнынъ бу пытагъыны илеритлемеге иссе къошкъан Мемет Ниязий, Мустеджип Улькусал, Исмаил Отар, Исмаил Зиядин, Джынгъыз Дагъджы, Рамазан Айтанъ ве дигер муэллифлернинъ иджадий фаалиетлери гъает семерели ве меракълыдыр.
Романияда яшагъан ватандашларымыз «Добруджа», «Харекет», «Садакъат» киби бир чокъ газета ве меджмуалар нешир этип Тюркие, Булгъарстан, Къырым ве дигер тюрк иллерине даркъаталар. Мерагъымызны джельп эткен шаир ве несирджи Мемедемин Яшарнынъ омюри ве эдебий яратыджылыгъынен къыскъадан таныш этемиз.
Мемедемин Яшар 1936 сенеси Романиянынъ Косьтендже (Констанца) шеэринде догъа. Орта мектепни битирген сонъ Бухарест университетининъ къырымтатар тили ве эдебияты болюгине кирип окъуй. 1962 сенеси университетни мувафакъиетли битирип, Костенджеден узакъ олмагъан Мурфатлар коюнде педагогик фаалиетини башлай. Яш оджа орта мектепте чалышыр экен, озь талебелери ичюн шиирчиклер къаралай. Ильк шиирлери «Ренклер» дергисинде дердж этиле. Шаирнинъ ана тилини, юрт ве миллет севгисини акс эткен «Ана тиль», «Хаят», «Бизде де бар», «Ярында меним умютим» киби, инсанларгъа нисбетен урьмет ве сайгъысыны ифаде эткен «Хайырлы геджелер», «Хатыра», «Инанаман» киби шиирлери бар. Онынъ сонъки йылларда язгъан шиирлерини озь ичине алгъан «Къалем оюнлары» ве «Анка» адлы джыйынтыкълары къаврап алмакъта.
Шиир язмакънен бир сырада ичтимаий аятынынъ чешит мевзуларына аит икяелери онынъ къалемине менсюптир. Булардан биографик хусусиет ташыгъан «Шалий шал», «Балыкъчылыкъ» киби икяелери дженк ве онынъ инсанлар башына кетирген фаджиаларына багъышлангъандыр.
Мемедемин Яшарнынъ «Йылдызларгъа ашылгъан эмель» (1999), эм де балалар ичюн язгъан шиирлери «Семрачыкънынъ дюньясы» (2000) адлы джыйынтыкълары дюнья юзю корьдилер. Бу китапларда шаир аяттаки козетювлерини, дуйгъу ве тюшюнджелерини денъишик шекиллерде шаиране бир усталыкънен тасвирлей.
Омрюнинъ соньки йылларыны Костендже шеэри янындаки Асанша (шимди Валу Троян) коюнде кечирген эдип, 15 март 2007 сенеси вефат эткен.
Ашагъыда эдибимиз Мемедемин Яшарнынъ «Ана тиль» шиирини такъдим этемиз.
Ана тиль
Сени мен бешикте тербеткен анамда таптым.
Сенмен мен дюньянынъ леззетин таттым.
Сен ачтынъ магъа догърулыкъ джолын.
Сенмен кестим ер вакъыт душманнынъ къолын.
Сен татлысынъ, уйгъунсынъ, зенгинсинъ.
Эр дуйгъугъа, тюшюнджеге кийим бичесинъ.
Таныттынъ озюнъни, асырлар боюнджа сефа сюрдинъ.
Вакъыт кельди ёрулдынъ, адымларынъ сиреклешти,
Талып, артта къалдынъ.
Джемиетмен бир кетамадынъ, къартайдынъ.
Богъа мугъаймакъ болмаз,
Сенинъ тюсюнъ, иншаалах, солмаз.
Сени анълап кутькенлерге, юкъудан турсатып джурьгенлерге
Бахтиярлыкъ тилеймен джан джуректен,
Нефесим битип, джан чыкъкъашы кевдемден.
Къулланылгъан эдебият:
- Къырымтатар иджрет эдебияты / Сост. Куртумеров Э.Э., Усеинов Т.Б., Харахады А.М. – Симферополь: Крымучпедгиз, 2002. – 256 с.
- Усеинов Т.Б. Лирические стихи Мемедемина Яшара // Учёные записки Таврического национального университета имени В.И. Вернадского. Серия «Филология. Социальные коммуникации». – 2014. – Том 27 (66). – № 3. – С. 314-319.
- Renkler / Cıyıntık. Yayın kurulu: A. Baubek, A. Kerim, E. Mahmut, N. Yusuf, T. Cemil, M. Yaşar. – Bükreş: Kriterion yayınevi, 1995.
- Yaşar M. Semraşik’nın dünyası. – Kostenci: Europolis Basimüyi, 2000.
Харахады А.М.,
Къырымтатар медений-тарихий мирасы музейининъ
кучюк ильмий хадими
